Eğitimde Toplam Kalite Yönetimi
Bu bölümde,
eğitimde TKY uygulaması kapsamı içerisinde, eğitimde TKY’ nin
ilkeleri, eğitimde TKY’ nin uygulanması, eğitimde TKY
uygulamasının yararları, MEB’ nin okullardaki TKY uygulamaları,
ISO 9000’ in eğitime uygulanması konuları ele alınarak
açıklanmıştır.
EĞİTİMDE
TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ
Eğitimde kalite
denildiği zaman, eğitim sisteminin beğenilmesi, kusursuzluğu,
insanların yenilikleri izleyebilme bilgi ve becerisine sahip
olması; kısaca bu davranışları gösteren insanların
yetiştirilmesi akla gelmektedir. Eğitimde kalite doğru eğitimin,
doğru zamanda, doğru kişilere, doğru mekanda, doğru eğitimlerle
verilmesiyle gerçekleşir.
Eğimde toplam
kaliteyi, Dahlgaard ve diğerleri kısaca şöyle tanımlıyor: “
Bütün işgören ve öğrencilerin aktif bir şekilde katıldığı
sürekli iyileştirmeler ile artan müşteri tatmininin karakterize
ettiği bir eğitim kültürü. “ Eğitimde toplam kalitenin
varlığından söz edebilmek için bu tanımda da belirtildiği gibi
herkesin katılımı, sürekli iyileştirme ve müşteri odaklılık
esastır.
Eğitimde TKY
uygulaması sonucunda esnek ve yaratıcı düşünce biçimi
gelişmekte, sürekli gelişim birincil amaç olmakta ve sonuçta
organizasyon kültürü değişmektedir. TKY’ nin eğitim kurumlarında
uygulanabilmesinde, öncelikle üst yöneticilerin TKY’ yi
benimsemeleri ve uygulamaya destek vermeleri gerekmektedir.
Eğitim yöneticileri, astlarına güven duymalı, kalite konusunda
bazı yetkilerini devretmeleri gerekmektedir. Yetki devri ve
kaynak kullanımında esneklik sağlanması, performans yönlü
kültürü geliştirmeyi kabul eden TKY anlayışının temel
taşlarıdır.
Eğitim,
öğrenimin yaşamımıza kalite kattığını kattığını anladığımız
süreçtir. Eğitimde TKY ile birlikte öğrencilerde yüksek başarıya
duyulan istek, sevgi ve saygı artmakta, eğitim konuları
sevilmekte, konular hakkında ayrıntılı bilgiler öğrenmeye karşı
oluşan talep artmaktadır.
DEMİNG’ İN
EĞİTİME UYGULANAN 14 İLKESİ
TKY’ nin
gelişmesinde önemli katkıları olan Deming’ in 14 ilkesinin
eğitime uygulanması aşağıda açıklanmıştır.
1. Ürün ve
hizmetin iyileştirilmesi için amaçlarda süreklilik yaratın:
Okul, öğrencilerin potansiyellerini öğretmen ve öğrencilerin
birlikte çalışmalarının iyileştirilmesi yoluyla arttırmalarına
destek olmaya odaklanmalıdır. Sınav sonuçları ve çeşitli
değerlendirme sembolleri, her bir öğrencinin doğasında var olan
sürekli öğrenme sürecinden sağladığı ilerlemeye göre önemsiz
kalır.
2. Yeni
felsefeyi benimseyin:
Okul liderleri, öğretmen-öğrenci takımlarının daha çok
yetkilendirilmesi kanalıyla yeni, sürekli iyileştirme
felsefesini benimsemeli ve tamamen desteklemelidir. Yeni
felsefenin sadece okul veya il/ilçe çapındaki sınav sonuçlarını
iyileştirmeye yönelik uygulaması, başarı için şart olan güveni
sarsar.
3. Kitlesel
denetime bağlı kalmaya son verin:
Öğrencilerin üretiminin temel getiri amacı olarak yalnızca
sınavlarla yetinmek doğal olarak zaman kaybıdır ve
güvenilirlikleri düşük olduğu kadar geçerlilikleri de genelde
kısıtlıdır. Eğer hedef başarıyı
arttırmaksa, ünitenin sonu öğrencilerin gelişimini
değerlendirmek için çok geçtir. Öğrencinin eğitiminde testler ve
diğer göstergeler, tüm öğrenme sürecinde bilimsel tanı ve öneri
araçları olarak kullanılmalıdır. Öğrenme en iyi şekilde,
öğrencilerin bilgi ve becerilerini gerçek yaşam uygulamalarında
gösterdikleri performanslarıyla belirlenebilir. Öğrencilerden,
eğer kendi eğitim süreçlerine sahip olmaları isteniliyorsa,
çalışma ve gelişmelerini nasıl değerlendirmeleri gerektiği de
öğretilmelidir.
4. Sadece
fiyat etiketi üzerinden iş görme uygulamasına son verin:
Okul içinde ve okul ile toplum arasında güven ve katılıma dayalı
ilişkiler oluşturun. Herkesin hem tedarikçi hem de müşteri
olarak rolü kabul ve saygınlık görmelidir. Öğrenci, öğretmen,
yönetici ve toplum potansiyelini arttırmak için mümkün olan her
durumda birlikte ortaklaşa çalışın.
5. Üretim ve
hizmet sistemini sürekli olarak geliştirin:
Okul yöneticileri öğretmenlerin kendi öğrenme kaliteleri ve
kişisel gelişiminin diğer durumlarının kalitesinde, ( geçici )
başarısızlıklardan değerli dersler alırken, sürekli ilerleme
sağlayacak şekilde yetkilendirildiği bir iç yapı oluşturulmalı
ve bunu sürekli kılmalıdır.
6. Eğitim
programları oluşturun:
Okul liderleri, okulun kendi kültürü ve beklentilerine yabancı
olan yeni eğitim çalışanları için eğitim programları
oluşturulmalıdır. Etkili eğitim programları, yeni öğretmenler,
hedefler belirlemekte, daha etkin öğretebilmek ve öğrencilerle
birlikte çalışmalarının verimliliğini arttırmayı gösterir.
Öğretmenler de ayrıca öğrencilerin öğrenme hedefleri
oluşturmak, okul çalışmalarında daha etkin olabilmek ve kendi iş
verimliliklerinin kalitesini arttırmaya yönelik programlar
oluşturmalıdır. Öğretmenler hem yaklaşım, hem de davranışlarıyla
“ iyi bir öğrenen “ in nasıl olması gerektiğini öğrencilere
göstermelidir. ( Eğitimciler, eğitimci olmayı, öğrenciliklerinde
edindikleri modellemeden öğrenirler. )
7. Liderlik
oluşturun:
Okul liderliği öğretmen, veli, öğrenci ve toplum üyeleriyle “
koç “ veya “ mentor “ olarak, tüm öğrencilerin gelişime ve de
öğretmen, öğrenci, veli ve bu ortak çabayı destekleyen toplum
üyeleri tarafından en üst düzeye çıkarılması olayın değer
kazandığı bir kurum yapısında, birlikte çalışmayı içerir.
Liderlik tehdit veya cezalandırmak değil, yardımcı olmaktır.
8. Korkuyu
uzaklaştırın:
Korku iş yerinde olduğu gibi okulda da üretkenliğin karşıtıdır.
Korku; okul kültürü ve onun içermesi gereken her güzelliği
yıpratır. Kurumsal değişimler güç paylaşımı, sorumluluk
paylaşımı ve mükafaat paylaşımını yansıtmalıdır.
9.
Çalışanların bölümleri arasındaki engelleri yıkın:
Öğretmen ve öğrenci üretkenliği, bölümlerin, öğrenmek ve
keşfetmek için daha yoğun fırsatlar yaratma becerilerini
arttırmak adına, birleştirdiklerinde çoğalır. Üretkenliği
etkileyebilecek roller ve statü engellerini kaldıracak,
bölümlerarası ve çoklu düzeyde kalite takımları oluşturun.
10. İş gücü
için slogan, ders ve hedef oluşturmaktan vazgeçin:
Öğretmenler, öğrenciler, yöneticiler, aileler ve toplum üyeleri,
güç, sorumluluk ve ödüller adil dağıtıldığı sürece birlikte
çalışmalarını iyileştirecek slogan ve öngörüleri
oluşturabilirler. Eğitimdeki hedeflere ulaşılmadığında,
bireyleri sorumlu tutmak yerine, sistemi düzeltin.
11. Sayısal
kotalardan vazgeçin:
öğrenme ve üretkenliği ölçmek için sayısal verilere yoğunlaşan
ödev ve sınavlar, öğrenci gelişimi ve performansını tümüyle
yansıtmazlar. Notlar son ürün olarak kabul edildiğinde,
öğrencinin yatırımında uzun vadeli kazanımların yerini, kısa
vadeli edinimler alır, bu da uzun vadede üretkenliğe zarar
verir.
12.
Çalışanların mutluluk ve gururunu önleyecek olan engelleri
ortadan kaldırın:
Öğretmen ve öğrenciler genelde başarılı olmak ve bununla gurur
duymak ister. Okullar ortak çalışmalarla öğretmen ve öğrenci
hatalarının sistemden kaynaklanan nedenlerini ortadan kaldırmaya
uğraşmalıdır.
13. Etkin ve
güçlü bir eğitim ve öğretim programı oluşturun:
Okulun tüm paydaşları, kendi profesyonel ve kişisel dünyalarının
sınırlarını aşan fikir ve ilgi alanlarının paylaşımıyla
eğitimlerinin zenginleştirilmesinin teşvik edilmesinden
yaralanırlar. Okul müşteri tatminini arttırmak ve önder konumunu
sürdürmek istiyorsa, yönetici, öğretmen ve öğrenciler için
sürekli eğitim programları hazırlanmalıdır.
14. Dönüşümü
gerçekleştirmek için harekete geçin:
Öğrenciler dahil olmak üzere her düzeydeki eğitim paydaşı, bu
yeni felsefeyi öylesine iyi bir şekilde uygulamaya sokmalıdır
ki, bu felsefe okul kültürü ve okul yapısının derinliklerine
nüfuz edebilsin. Sadece öğretmen ve öğrenciler tek başlarına
planı uygulamaya koyamaz. Bu planın okul sistemine
uygulanabilmesi için, okulun tüm paydaşlarının katkısı ve
sürekli üst düzey bir adanmışlık, planın iyi işlemesi ve uzun
süreli olması için şarttır.
EĞİTİMDE
TOPLAM KALİTE YÖNETİMİNİN UNSURLARI
Bu kısımda
lider öğretmen, öğrenci, sınıf yönetiminde kalite, öğrenen okul,
değerlendirme kavramlarının TKY’nin eğitime uygulanması
kapsamında ele alınarak açıklanacaktır.
1. Liderlik:
Bütün organizasyonlarda olduğu gibi kalite organizasyonlarında
da lider olmadan yeni bir sistemi uygulamaya geçirmek zordur.
Özellikle bu, eğitim organizasyonları için daha da önem arz
etmektedir. Grup üzerindeki etkileme gücü dikkate alındığı,
eğitim organizasyonlarının, karşılaşılan çeşitli engelleri
yıkmak, problemleri ortadan kaldırmak öğretmenleri personeli ve
öğrencileri motive etmek ve ortak vizyon belirlemek için mutlaka
iyi yetişmiş, güçlü eğitimde liderlere ihtiyaç vardır.
Günlük yaşamda
kalite felsefesini uygulamanın temel ilkesi iyiliksever ve
dürüst bir liderlik anlayışına sahip olmaktır. İyilikseverlik ve
dürüstlük kavramları olmaksızın da yönetici olabiliriz, ancak
gerçek bir liderin iki özelliği de taşıması şarttır. Etkin bir
lider, kendini sağlıklı bir biçimde değerlendirebilmeli ve
çalışanlarını değerlendirirken de şeffaf ve samimi olmalı; bir
takım senaryoların ardına gizlenmemelidir. En etkin liderler,
işyerlerinde gerçek bir iyi niyet ortamı yaratırlar ve böyle bir
ortamda kişiler akıllıca riskler almaktan ve zaman zaman da
başarısızlığa uğramaktan korkmadan çalışabilir.
Lider,
sorunların asla baskıyla çözülmediğini vurgular. Sorunlar tüm
tarafların, herkes için daha kabul edilebilir bir durum
ulaşmalarıyla çözülür. İlk çözüm işe yaramazsa, sorun yeniden
ele alınır. Baskı asla bir seçenek değildir, böylece liderin ve
çalışanların karşıt duruma düşmeleri neredeyse olanaksızdır.
Toplam kalite
liderliğini uygulayan okullara damgasını vuran temel etken,
karşılıklı bağımlılıktır. Öğretmenler, yöneticiler, öğrenciler
ve aileler arasındaki ilişki hiyerarşik bir anlayış üzerine
kurulduğu zaman, okulda kaliteye ilişkin ortak bir bilinç
oluşmaz. (Çelik, 2000a:189)
2. Öğretmen:
Öğretmen geniş anlamda öğrenciyi / öğrencileri grup içinde birey
olarak tanımlayabilen, onun öğrenmesini etkileyen faktörlerle
ilişkisini yorumlayan ve hangi performansı / yeterliliği en az
riskle kazabileceğini yordayabilen ve bu anlamda geliştirdiği
planı başarıyla uygulayabilen kişidir. (Ülgen, 1995:251)
Nitelikli ve
kaliteli öğretmen, eğitimde kalitenin temel gereklerinden
biridir. TKY açısından yaklaşıldığında öğretmenin temel işlevi
öğrenme- öğretme süreçlerinin kolay işleyebileceği ortamlar
hazırlamaktır. Bu süreçlerde öğrenmeyi kılavuzlayan biri olarak
öğretmen, tüm öğrencilerinin öğrenmeleriyle ilgili sorumluluk
sahibi bir danışman olmalıdır. Öğretmenler bir takım olarak
birlikte okul amaçlarının gerçekleşmesi için çalışmak
durumundadır. Bir öğretmenin bireysel çabası pek anlamlı
değildir. Öğretmenler arasında güçlü bir işbirliği sistemi
oluşturmalı, öğretmenler birbirinden öğrenmelidir. (Şişman,
1999, 506)
Öğretmenler
öğretici çözümlerin yaratıcı görevlileridir. Her çocuk için ve
her konuda, öğretici çözümler bulması, öğrenme- öğretme
sürecinin çok bilinmeyenli bağlantılarını oluşturmaktadır.
Öğretmen bu bağlantıları öğrenci merkezli bir yaklaşımla
saptayacak ve her öğrencinin etkileşim süreci içindeki oluşumunu
düzenleyecektir. Artık öğretmenler, öğrenciyi kaba kuvvet,
disiplin kurulu ve sınıfta bırakma tehditleri korkutarak eğitmek
yerine, onlara sevgiyle yaklaşarak, öğrenme çabalarına rehberlik
etmek ve yardımcı olmak yöntemini seçmelidir. (Bilgen:1993:39)
3. Öğrenci:
Öğrenci, okulun varlık nedeni ve temel girdisidir. TKY açısından
öğrenci, okul sisteminin hem bir üyesi (katılımcısı), hem
müşterisi, hem de ürünü olarak değerlendirilebilir. Öğrenci,
okulun ve eğitimin müşterisidir. TKY terimleri ile
kavramlaştırıldığında öğrenci, hem iç hem de dış müşteri
konumunda değerlendirilebilir. Öğrenci aynı zamanda eğitimin bir
ürünü ve çıktısıdır. TKY açısından öğrenci, sistemin edilgen bir
üyesi olmayıp aktif bir katılımcısı, eğitim- öğretim hizmetinin
üretilmesinin bir aracı olmalıdır.
Kaliteli bir eğitim için baskıcı olmayan demokratik bie okul ve
sınıf ortamında sorgulayan, katılan, gerektiğinde muhalefet eden
öğrencilere gerek vardır. (Şişman,1999:505-506)
4.
Öğrenen Okul: Öğrenen okulda söz konusu olan
kavramlar ve kullanıldıkları anlamları şöyledir: (Töremen,
2001:105)
a-) Pedagoji:
Aktif öğrenme üzerine vurgu.
b-) Program:
Öğrenci merkezli programa doğru eğilim.
c-)
Değerlendirme: Şekilsel ve pozitifi değerlendirme.
d-) İşbirliği:
Kurumsal çalışma, mesai arkadaşları, diyalog ve müzakere.
e-) Ortaklık:
Okullar, ebeveynler ve halk.
5. Sınıf
Yönetiminde Kalite: Sınıf Yönetimi, eğitim yönetimi sıra
diziminin ilk ve en temel basamağıdır. Sınıf öğrencilerle yüz
yüze olunan bir yerdir. Eğitimin hedefi olan öğrenci
davranışlarının oluşması burada başlar. Eğitim için gerekli
birincil kaynaklar olan öğrenci, öğretmen, program, kaynaklar,
sınıfın içindedir. Eğitim yönetiminin kalitesi büyük ölçüde,
sınıf yönetiminin kalitesine bağlıdır. Sınıf yönetimi kararları,
öğrencileri kontrolden çok, eğitimini kalite ve sürekliliğinin
sağlamaya yönelik olmalıdır. (Başar, 1999:1517)
6.
Değerlendirme: Öğretimin değerlendirilmesi süreci, öğretimin her
aşamasında sürekli iyileşmesi gereken süreçlerden biridir. Son
aşamada yapılacak bir değerlendirme ya da kalite kontrol işlemi,
üretimi bitmiş bir ürün hakkında bilgi verir. Dolayısıyla ürün
üzerindeki olası hataların ortadan kaldırılması olanaksız hale
gelir. (Şişman, 1999:509)
Konu insan olduğu zaman ortaya çıkacak hataların etkisi,
herhangi bir ürün hatasından çok daha büyük olmaktadır.
|